Berlin Duvarı, 13 Ağustos 1961 tarihinde Doğu Alman meclisinin kararı ile Doğu Almanya vatandaşlarının Batı’ya kaçmalarını engellemek amacıyla Berlin’de yapılan 46 kilometre uzunluğundaki duvardır. Batı Almanya’da uzun süre Utanç Duvarı olarak tanımlanan ve Batı Berlin’i ablukaya alan bu duvar, 9 Kasım 1989 tarihinde Doğu Almanya tarafından çıkarılan karar sonucu yıkılmıştır. Bu karara göre, isteyen vatandaşların Batı’ya gidebileceği yönünde bir açıklama yapılmıştı.
Berlin Duvarı Nasıl Yapıldı?
2. Dünya Savaşı sona erdiğinde savaştan yenik olarak ayrılan Almanya ve başkent Berlin, işgal kuvvetleri tarafından İngiliz, Amerikan, Sovyet ve İngiliz bölgesi şeklinde dörde ayrıldı. Batı ittifakı kısa bir süre sonra yönetim birimlerini birleştirdi ve tek bir yönetim haline dönüştü. SSCB (Sovyetler Birliği) bu birleşmeye itiraz edince, işgal kuvvetleri SSCB’ye karşı Almanya’yı tekrar kurmayı amaçladı. SSCB de buna karşılık Doğu Almanya’da yeni bir yönetim kurma girişiminde bulundu. Siyasi yönetimi otoriter olan ve ekonomisi sosyalizme dayanan Doğu Almanya’dan Batı Almanya’ya gerçekleşen kaçışlar genellikle Berlin’den yapılıyordu. 1950’li yılların başlarında ekonomik bir büyüme yakalayan Batı Almanya’ya, sadece Berlin metrosu ile 5 yıl içinde yaklaşık 270 bin kişi kaçmıştır. İlerleyen zamanlarda mevzuat değişiklikleri ve tel örgü bile Batı’ya kaçışları önleyemez bir hale gelmişti. Bu durum üzerine kaçışları önlemek için bir duvar örme düşüncesi, o dönemde Sosyalist Birlik Partisi’nin lideri olan Walter Ulbricht tarafından ortaya atıldı.
SSCB, Doğu Almanya sınırları içinde olacak Batı Berlin’i kapitalizmin kalesi, fesat yuvası ve propaganda merkezi olarak gördüğü için bu duvarın örülmesini çözüm olarak benimsemiştir. Berlin Duvarı, kapitalist Batı Berlin’i çevrelemek amacıyla Doğu Almanya meclisi tarafından çıkarılan karar sonucu 12-13 Ağustos 1961 tarihinde bir gecede yapılmıştır. Duvarın planları ise tamamen gizli kalacak şekilde gerçekleşmiştir. Berlin duvarının ilk örülen hali kaçışları önlemeye yetmeyince gözcü kuleleri, köpekli askerler ve yükseltilmiş mayın tarlaları gibi uygulamalar da yapılmıştır. Berlin duvarı örülmeden önce yerine basit bir tel örgü çekilmişti. İlerleyen zamanlarda bu örgünün yerine batıda Utanç Duvarı olarak adlandırılan Berlin Duvarı yapıldı ve ilk yapılan tel örgü de bu duvarın üzerinde yer aldı. Batı ve Doğu Berlin arasında bulunan duvar, biri 4,5 diğeri ise 3,5 metrelik iki çelik parçadan oluşmaktaydı. Kaçmaya teşebbüs edecek kişilerin kolay izlenmesi için, doğu yönüne bakan duvar beyaza boyanmıştı, Batı’ya bakan taraf ise çizimlerle doluydu ve grafitti.
Berlin Duvarı’nın doğu tarafında duvar boyunca mayın tarlaları ve çelik kapanlar mevcuttu, ayrıca yüzlerce lamba ve 186 adet gözetleme kulesi yerleştirilmişti. Yaya ve motorlu polisler ile köpekler de Doğu tarafında sürekli kontrol halindeydi. Bütün bu gözetleme ve kontrollere rağmen, 5 bine yakın insan evde yaptıkları balonlar ve tüneller yoluyla Batı Almanya’ya kaçmayı başarmıştır. Bu kaçışlar sırasında en büyük trajedilerden biri Bernauer Strasse’de yaşanmıştır. Bu bölgede bulunan evlerin ön cepheleri Batı’ya bakıyordu, ancak Doğu’da yer alıyorlardı. İlk zamanlarda sakatlanmayı ve yaralanmayı göze alan insanlar oldu ama daha sonra bunları önlemek amacıyla evlerin pencerelerine tuğlalar örüldü. Bir müddet sonra ise evlerin tamamı yıkıldı ve bunların yerine de duvarlar örüldü. Batı’ya kaçmak isterken hayatını kaybeden ilk kişi olan Ida Siekmann, bu noktada 22 Ağustos 1961 tarihinde can vermiştir. Berlin Duvarı’nın bu bölümünde kalan duvarın bir kısmı günümüzde müze olarak bulunmaktadır.
24 Ağustos 1961 tarihinde 24 yaşındaki Gunter Litfin adlı kişi nehir üzerinden kaçmak isterken vurularak öldürüldü. Nöbetçiler tarafından vurularak öldürülen son kişi ise, 6 Şubat 1989 tarihinde yani duvarın yıkılmasından 9 ay önce Chris Gueffroy adlı kişidir. Berlin Duvarı’ndan kaçmak isterken ölenlerin sayısı net olarak bilinmemekle birlikte, bu sayının en az 86 en çok 238 kişi olduğu tahmin ediliyor. Berlin Duvar’ı boyunca hayatını kaybedenlerin anısına birçok küçük anıt mevcuttur.
Berlin Duvarı’nın Yıkılma Nedenleri
Doğu Almanya hükümeti bu duvarı, son anına kadar sosyalist Doğu’yu Batı’ya karşı muhafaza eden bir kalkan olarak görmüştür. 1989 yılının başlarından Alman Demokratik Cumhuriyeti yöneticileri, isteyen Doğu vatandaşlarının SSCB dahilindeki diğer Doğu bloğu üzerinde yer alan ülkelere geçiş yapma izni sağladı. İznin yürürlüğe girmesiyle birlikte binlerce Doğu vatandaşı Çekoslovakya, Yugoslavya, Polonya ve Macaristan gibi ülkelere akın etti. Duvarın kaldırılmasına onay veren Doğu Alman hükümeti, kararı açıklamak üzere 9 Kasım 1989’da basın toplantısı düzenledi. Kararın açıklanmasıyla birlikte Berlin Duvarı’nın her iki tarafında yüz binlerce kişi toplanmaya başladı.
Doğu Alman hükümeti, gece yarısına doğru Brandenburg kapısından başlayarak geçiş önlemlerini ve barikatları kaldırdı. Her iki Almanya’dan gelen insanlar duvarın üzerinde toplanıp buluştular. Yaklaşık bir saat içinde yüz bine yakın insan toplandı. Berlin Duvarı’nın resmi olarak yıkımına, 13 Haziran 1990 tarihinde yaklaşık 300 Doğu Alman askeri tarafından başlandı. Duvarın yıkılmasından sonra Alman Demokratik Cumhuriyeti de fazla dayanamadı ve 13 Ekim 1990 tarihinde resmen sona erdi. Berlin Duvarı’nın şehrin içerisinden geçen bölümün tamamına yakını Kasım ayına kadar ortadan kaldırıldı.
Berlin Duvarı’nın Kalıntıları
Günümüzde sosyal olarak yer yer kendini fark ettiren duvar, fiziksel olarak neredeyse hiç algılanmamaktadır. Duvarın şehrin merkezinden geçtiği yerler, tekrar imara açıldı ve yerini binalara, meydanlara, sokaklara bıraktı. Geriye kalan yerler ise genellikle tekrar kullanıma açılan park ya da yollardır. İç ve dış duvarın geçtiği alanlar, genellikle çimenler ya da asfaltlar üzerinde bronz levhalarla ve özel taşlarla işaretlenmiştir. Duvarla ilgili bilgiler içeren diğer yapılar ise, özel olarak dikilen tabelalardır. Eski duvar hattının bulunduğu bölgede yer alan müzelerde Berlin Duvarı hakkında önemli kaynaklar mevcuttur. Sokak köşelerinde bulunan gri-beyaz renkli levhalar da duvarın varlığına işaret eden yapılardır.
43 kilometre uzunluğundaki duvarın bazı blok parçaları Brandenburg kentinde bir depoda bulunmaktadır, fakat duvar kalıntılarının bir bölümü başta Amerika olmak üzere farklı ülkelere satılmıştır ve buralardaki değişik amaçlı ortamlarda sergilenmektedir. Berlin Duvarı’ndan kalan bazı parçalara Main Street Station otelinin (Las Vegas) erkekler tuvaletinde, Budapeşte’de bulunan Terör Müzesi önünde, Montreal’deki Dünya Ticaret Merkezi’nde, Brüksel’deki Avrupa Parlamentosu önünde, Strazburg’daki İnsan Hakları Mahkemesi önünde, Vatikan bahçesinde ve bunlar gibi bazı bölgelerde rastlamak mümkündür. Berlin’de bulunan Axel Springer Verlag yayınevi binasının ön tarafında 24 Mayıs 2009 tarihinden beri bir anıt bulunmaktadır (Balanceakt). Bu anıt hem duvarın yıkılışını simgeler, hem de duvardan bazı kalıntılar bulundurur.
Berlin Duvarı’nın bazı parçaları anı olarak şilt haline getirilmiş ve satılmıştır. Duvar boyunca bulunan 302 adet izleme kulesinden 5 tanesi anıtsal amaçlarla günümüzde ayakta durmaya devam ediyor. Bu kuleler;
- Kreuzberg ile Treptow kasabaları arasında, park haline getirilen sınır bölgesinde,
- Kieler Strabe’de bulunan Askeri Hastane’nin otoparkı ile kanalı arasındaki bölgede,
- Potsdamer Platz’ın yakınında bulunan Erna-Berger-Strabe’de (Trafiğe engel olduğu için esas yerinden birkaç metre öteye kaydırılmıştır.)
- Henningsdorf kasabasındaki Nieder Neuendorf gölünün doğu tarafında,
- Berlin’in kuzeyinde bulunan banliyölerden Hohen Neuendorf şehri sınırındaki, çevreci gençler kulübüne ait olan park bölgesinde bulunmaktadır.
Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin