Kimdir

Cengiz Han Kimdir, Neler Yapmıştır?

Cengiz Han Kimdir, Neler Yapmıştır?

Başlıklar

Cengiz Han, 1162 yılında Moğolistan’da doğmuş, Moğol Börçigin ailesinden gelen bir asker, han ve siyasetçidir. Doğum adı Temuçin olan Cengiz Han, Moğol kabilelerini birleştiren ve 1206 yılında Moğol İmparatorluğunu kuran kişidir. Moğol İmparatorluğu, tarihte bitişik sınırlara sahip olan en büyük imparatorluktur. Moğol Devleti hükümdarının akrabası olan Cengiz Han, yönetim gücünün kişilerin bireysel üstünlüğüne bağlı olduğu bir ordu kurmuştur (meritokrasi). Yaşadığı dönemde kana susamış ve acımasız bir kişi olarak görülse de, Moğolların fazlasıyla saydığı ve sevdiği bir kişi haline gelmiştir. Bu nedenle Moğolistan’ın babası olarak da kabul edilir. Cengiz Han, kağan olmadan evvel, Orta ve Doğu Asya’daki göçebe toplulukları yenilgiye uğratmış, daha sonra onları birleştirerek Moğol kimliğine taşımıştır. Orta Asya’da bulunan Kara Hıtay, İran’da Harzemşahlar ve Çin’in kuzeyindeki Jin hanedanı ile Batı Xia’yı fethetmiştir.

Cengiz Han’ın Asya ve Avrupa’daki egemenliği, bu bölgelerin jeopolitikasını ve demografisini değişikliğe uğratmıştır. Moğollar, günümüzdeki ülkelerden Ukrayna, Çin, Azerbaycan, İran, Rusya, Kore, Kırgızistan, Macaristan, Pakistan, Polonya ve Türkiye gibi birçok ülkeyi ele geçirmiştir. Ayrıca Bulgaristan, Sırbistan ve Hindistan gibi ülkelerde çok büyük zarar görmüşlerdir. 1242 yılı geldiğinde ise Viyana’ya kadar yaklaşan büyük “Han” hayatını kaybetmiş ve Moğollar gelenekleri gereği başka bir han seçmek üzere geri çekilmişlerdir. Bu olay üzerine Orta Asya ve Avrupa’nın yaşadığı Moğol gazabı sona ermiştir.

Cengiz Han

Cengiz Han’ın Hayatı

Görkemli Moğol kağanı Cengiz Han’ın kanunları, kişiliği, hayatı ve hatta Moğol mu yoksa Türk mü olduğu gibi hususlar sıklıkla gündeme gelmiş ve merak edilmiştir. Tüm bunlarla ilgili sunacağımız detaylar, Moğolların nasıl birleştirildiği, dünyanın en güçlü devletlerinden biri haline nasıl geldiği ve Cengiz Han’ın neler yaptığı gibi konular hakkında bilgiler verecektir. Bunların yanında acımasız ve zalim olarak bilinen Cengiz Han’ın, yaşadığı dönemi de analiz ederek bağımsız bir değerlendirme yapacağız.

Her şeyden önce, Cengiz Han’ı tarihe damgasını vuran devlet liderlerinden birisi olarak görmeliyiz. Acımasız davranışları ve katı kuralları ile günümüzdeki adalet ve savaş olgularına ters gelen bir kişilik olabilir, ancak dünyanın hemen hemen yarısına hakim olan büyük bir devlet kurmak kolay bir iş değildir. Cengiz Han’ı bir insan avcısı olarak değerlendirmeden önce, kültürel ve sosyal yaşama neler kattığını irdelememiz gerekiyor. Onun bilim ve sanata verdiği değeri, eşitliğe dayalı olarak kurduğu devlet düzenini, topluma kattığı vicdan ve din özgürlüğünü takdir etmemek, şüphesiz ki haksızlık olacaktır.

Doğumuyla ilgili bilgiler kesin olmamasına rağmen, Moğolistan’da bulunan Börçigin ailesine mensup bir kişi olarak 1162 yılında doğduğuna dair kaynaklar mevcuttur. Cengiz Han’ın babası Yesügey Bahadır ile annesi Ulun Hatun, oğullarına Türkçe anlamı “demirci” olan Temuçin ismini vermişlerdir. Moğolları yeniden birleştirip, büyük Moğol İmparatorluğunu kurunca “Cengiz” adını almıştır. Bu isim, Moğolca ve Türkçede ortak bir kelime olan tengiz ya da deniz adından türemektedir. Bir rivayete göre, Cengiz Han doğduğu sırada öncelikle yumruk şeklindeki eli görülmüş ve avucunun içerisinde de kan pıhtıları bulunmaktaydı. Bu durum üzerine babası, Cengiz Han’ın çok büyük bir savaşçı ve lider olacağını düşünerek ona Temuçin adını vermiştir.

Cengiz Han’ın Çocukluğu ve Tarihe Damga Vurduğu Dönemler

Cengiz Han henüz 10 yaşındayken, düşman bir kavim tarafından zehirlenmesi sonucu babasını kaybetmiştir. Bunun sonucu olarak Moğol Devleti dağılmış ve Cengiz Han ailesiyle beraber sürgün edilmiştir. Cengiz ile ailesi çok güç şartlar altında, dağ başında bulunan bir ormanlık alanda yaşamaya başlamışlardır. Bu zorlu dönemlerde ailesini korumaya ve avcılık yapmaya çaba gösteren Cengiz, oldukça güçlü bir karaktere ve bedene sahip bir çocuk olarak yetişmiştir. 13 yaşındayken öz kardeşini, yiyecek konusunda yaşadıkları bir münakaşa nedeniyle öldürmüştür. Tüm bu güçlüklere ve korkunç olaylara rağmen, ok atmada müthiş bir beceri kazanmış, at üstünde ustalaşmış ve kendini bir asker olarak geliştirmiştir.

Cengiz Han Kimdir

Altı kardeşi ve annesiyle birlikte gün geçtikçe güçlenmeye başlayan Cengiz Han, dost olarak gördüğü bazı kavimlerle işbirliği de yapmıştır. Cengiz’in bu tutumu eski dönemlerden beri düşmanları olan Merkitleri şüphelendirmiş ve bu nedenle bir gece kendilerine saldırı düzenlenmiştir. Merkitler tarafından annesi ve eşi kaçırılan Cengiz Han, bu olay üzerine dağlara kaçarak yakın arkadaşı olan Tuğrul’dan (Kereyit Hanı) yardım istemiştir. Bu isteğini kabul eden Tuğrul ve adamları sayesinde annesi ve eşi kurtarılmıştır. Tüm bu yaşadıkları, onun Börte sevgisini kaybettirmemiş ve daha da hırslanarak Moğol devletini kurmak için hazırlıklara başlamıştır.

Yakın arkadaşı Tuğrul’un ölmesi üzerine, Kereyitler Cengiz Han’ın egemenliğini kabul ettiler. Daha sonra en büyük düşmanları olan Nayman Hanlığına savaş açtılar ve Cengiz Han 1 yıl süren savaşı kazandı. 1206’da düzenlenen büyük bir kurultay ile Temuçin “Cengiz Kağan” unvanını aldı ve bütün Moğol topluluklarının lideri ilan edildi. Tatarlar, Uygurlar, Naymanlar ve bütün Moğol boyları tek bir devlet altında toplandı. Bu olay üzerine Cengiz Han sürekli olarak savaşlara katıldı ve kendisine tehdit olarak gördüğü bütün hanlıklara saldırdı. 1211’de Çin’i ele geçirmek amacıyla Pekin’i kuşattı ve Çinlilerle bir anlaşma yapıldı. 4 yıl sonra bozulan anlaşma üzerine Çin’i bütünüyle ele geçirdi.

Yeni kurduğu devleti büyük bir hızla genişleten, zenginleştiren ve büyüten Cengiz Han, kendisine karşı yapılan isyanları da eşsiz gücüyle bastırdı. Aynı dönemde Otrar valisi (Harzem bölgesi), kendi halkına bir ticaret kervanını yağmalatarak oradaki bütün Moğolları öldürttü. Olayın peşini bırakmayan Cengiz Han, bölgeye bir elçi heyeti gönderdi, ancak bu heyette öldürüldü. Bu durum Harzemşahların sonunu getiren ve aynı zamanda İslam toplumlarına büyük zarar veren akınların başlamasına neden olmuştur. Büyük bir hiddetle yerinden kalkan Cengiz Han, oğullarıyla birlikte Harzemşahlara saldırdı. Çok kanın döküldüğü bu saldırılarda Harzemşah halkının bir kısmı da teslim oldu. Otrar valisi kaçmaya çalışıyor, ancak Cengiz Han onun peşini bırakmıyordu. Moğolların geçtiği yerlerde bir tek canlı kalmadı ve bütün yerler yakılıp yıkıldı. Cengiz Han’ın bu takibi Buhara, Semerkant ve Horasan’a kadar uzanarak, bu İslam devletlerinde de birçok insanın ölümüne neden oldu. Cengiz Han’ın Asya’daki bu savaşlarında yaklaşık 40 milyon kişinin öldüğü söylenmektedir. Ayrıca, bazı Avrupalı bilginler bu ölümlerin ardından 600-700 milyon ton karbonun dünyadan yok olduğunu da belirtiyorlar.

Cengiz Han Emsali

Cengiz Han’ın Ölümü

60 yaşındayken vefat eden Cengiz Han’ın neden öldüğü, günümüzde hala bilinmemektedir. Rivayetlere göre bacağına saplanan bir ok, attan düşmesi ya da o dönemlerde yayılan bir hastalık Cengiz Han’ın ölümüne neden olmuştur. Cengiz Han 1227’de öldüğünde, Moğol Devleti’nin sınırları Hazar Denizi’nden Japonya’ya kadar uzanıyordu. Günümüzde dünyanın en büyük devletleri arasında olan Rusya, Çin ve İran gibi ülkeler, Moğollar karşısında boyun eğiyordu, ayrıca Moğollar dünyanın en geniş sınırlarına sahip ikinci devletti.

Avrupa’ya kadar sınırları dayanan Moğolların hükümdarı Cengiz Han zamansız ölmeseydi, belki de Moğollar Avrupa’nın da bütününe hakim olacaklardı. Tüm bunlara rağmen, her büyük devletin yaşadığı bir hazin son gibi Moğollar da zamanla dağıldı ve Moğolistan sınırlarına kadar geriledi. Günümüzde bile mezarının yeri bilinmeyen Cengiz Han’ın cenazesine gelen binlerce insan, onun vasiyeti üzerine intihar etmiştir.

İlgili yazılar

Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin

YORUM BIRAKIN