Bilim

Kezzap Nedir, Kezzap Ne İşe Yarar, Nerelerde Kullanılır?

Kezzap Nedir, Kezzap Ne İşe Yarar, Nerelerde Kullanılır?

Başlıklar

Kezzap Nedir?

Son derece tehlikeli bir yapısı olan kezzap, insan vücuduna temas ettiğinde çok büyük hasarlar bırakan bir asit türüdür. Nitrik asit olarak da bilinen bu madde, genellikle organik kirlerin temizlenmesi amacıyla kullanılır. Farklı maddeler ile karıştırıldığı zaman, çok daha başka alanlarda ve kötü niyetlerle kullanılabilen bir asit çeşididir. Anorganik asitler arasında en güçlülerden biri olan bu madde, farklı maddelerin asit yoluyla çözünüp çözünmedikleri hususunu incelemek maksadıyla da kullanılmaktadır. Bu incelemede nitrik asidin tercih edilmesinin sebebi, katyonlardaki nitrat tuzlarının suda çabuk çözünmesidir. Örneğin; AgCl maddesinin asit ile çözünüp çözünmediğinin incelenmesi için H2SO4 veya HCI uygun değildir, çünkü çözünürlükleri azdır.

13. Yüzyıl’dan beri bilinen bir madde olan kezzap, sentezi ilk kez Glauber tarafından yapılan bir asittir. Nitrik asit, I. Dünya Savaşı öncesinde ve savaş yıllarında Şili nitratının derişik sülfat asidiyle reaksiyonundan elde ediliyordu. Demir retotlar önce ısıtılıyor ve içerisinde reaksiyon karışımı yürütülerek, buharın yoğunlaştırılması ile nitrat asit üretiliyordu. Şili nitratı ile yapılan bu üretim ithalatı esas aldığı için, 1. Dünya Savaşı esnasında diğer bazı işlemler daha fazla önem kazanmaya başlamıştır.

Kezzap

Bu işlemlerden biri, yay yani elektrik ark adı verilen ve ilk kez 1905 yılında Norveç’te kullanılan bir işlemdir. O dönemlerde Eyde, Birkeland ve Nitrum A.G gibi tesisler, bu işlemleri gerçekleştiren önemli yerler arasındaydılar. Yapılan yöntem ise şu aşamalara dayanıyordu; bir elektrik yayı içerisinden hızla geçirilen havanın azot ve oksijeninden %2 oranında azot dioksit içeren bir gaz elde edilir. Bu azot dioksit, fazla oksijen ile NO2 yani azot oksitlere dönüştürülür. Suda çözündürülen azot oksit ile seyreltik nitrat asit ortaya çıkar. Aşırı masraflı olan bu işlemin yerini, ilerleyen dönemlerde amonyağın oksidasyonu adlı işlem almıştır.

1. Dünya Savaşı yıllarında önem kazanan bir diğer yöntem, sentetik amonyak yapımının geliştirilmesi sonucu önem kazanan amonyağın oksidasyonu yöntemidir. Bu işlemin ilkeleri daha önceden de biliniyordu, ancak teknik olarak uygulanmasına Ostwald tarafından düzenlendikten sonra başlanmıştır. Amonyağın oksidasyonu işlemi, günümüzde de kullanılan tek ticari endüstriyel işlemdir.

Kezzap Nerelerde Kullanılır, Ne İşe Yarar?

Amonyum ile nötralize edilen kezzaptan, amonyum nitrat adlı madde elde edilmektedir. Gübre yapımında kullanılan kezzap, ayrıca naylon öncüleri, bazı organik bileşikler ve patlayıcı üretiminde de kullanılmaktadır. Oksitleyici olarak roket yakıtı (sıvı) amacıyla da kullanılabildiği gibi, günlük yaşamda dağlayıcı ve temizleyici olarak da kullanılır. Oksitleyici ve aşındırıcı bir madde olan kezzap, kimyasal yanıklar bakımından oldukça önemli bir tehlike yaratabilir. Konsantre durumda olan kezzap, keratin ile reaksiyona uğrayarak deriyi sarı bir renge dönüştürür. Nötralize olduğu zaman ise turuncu bir renge döner, ancak mutajen veya kanserojen bir madde olarak kabul edilmez.

Nitrik asit veya kezzap, kimya tekniği bakımından en önemli anorganik asit niteliğindedir. Sentetik nitrik asit, gübre tuzu üretiminde, katran boyalarının ve bazı patlayıcı maddelerin (dinamit, dumansız barut, amonyum nitrat gibi) elde edilmesinde kullanılır. Bunların dışında nadiren de olsa fotoğraf malzemesi (gümüş nitrat) elde etmek ve metalleri dağlamak amacıyla da kullanılır.

Kezzap Nedir

Nitrik Asit (Kezzap) Çeşitleri Nelerdir?

Saf dumanlı kezzap: Kötü şartlar altında kolaylıkla muhafaza edilebilen nitrik asidin elde edilmesi için; nitrik asit hacminin 3,5 katı kadar miktarı, sülfat asit ile birlikte bir balon içinde destilasyon edilir. Bu balonun destilasyon borusu cam pamuğu ile gevşek bir şekilde örtülür ve üzerine ikinci bir destilasyon balonu geçirilir, böylece destilasyon işlemi başlamış olur. İçeriğinde bir miktar çözünmüş azot dioksit bulunduğundan dolayı, saf dumanlı kezzap ya da saf dumanlı nitrat asidi olarak adlandırılır.

Susuz kezzap ya da nitrat asidi: Susuz nitrat asidini elde etmek için; yaklaşık %98 oranında asit, N2O5 (diazot pentaoksit) ile muamele edildikten sonra destilasyon işlemine tabi tutulur. Bu işlemle elde edilen susuz asit, sıcaklık altında aşırı bir sis yapar ve soğutulunca da renksiz kristaller şeklinde donar. Donmuş olan bu kristaller tekrar ısıtıldığında, daha hızlı bir şekilde bozunur yani değişikliğe uğrar.

Kırmızı dumanlı kezzap: Soğutucu ile birleştirilen destilasyon balonunda, saf dumanlı nitrat asidin destilasyon işlemine tabi tutulmasıyla elde edilir. Bu sırada destilasyon edilen %98 oranında asit ile birlikte, bir miktar azot dioksit de birlikte geçer ve bu nedenle toplama kabında bulunan asidin rengi kırmızı olur. Balonda bulunan asidin kaynama noktası bir müddet sonra yükselir ve 123 dereceye kadar çıkar. Destilasyon işlemi yapılarak elde edilen %98 oranındaki kırmızı renkli bu aside “kırmızı dumanlı kezzap” adı verilir.

Azeotropik Nitrat Asidi: Kesif nitrat asidi olarak da adlandırılır. Saf dumanlı nitrat asidinin destilasyonunda geçen kırmızı dumanlı asit, geçiş işleminin tamamlanmasının ardından 123 derece ısıya kadar çıkar. Daha sonra balonda bulunan asidin tamamı bu sıcaklıkta destilasyon edilir. Bu şekilde ortaya çıkan asit, %69 oranında nitrat asidin su ile teşkil ettiği azeotropik karışımdan ibaret olmaktadır.

Kezzap Nasıl Kullanılmalıdır, Etkileri Nelerdir?

Kezzap, kötü niyetli kişiler tarafından saldırı amacıyla da kullanılabilen bir maddedir. Kezzap saldırısına maruz kalan bir kişi, hayatı boyunca vücudunda oluşan yaralarla birlikte yaşamak zorunda kalır. Bu nedenlerden ötürü, çok tehlikeli ve dikkat edilmesi gereken bir asittir. Kezzapla yaralanan bir kişinin tedavisi kısmen yapılabilir, ancak tamamen izleri yok etmek mümkün değildir.

Nitrik Asit

Kezzap, mikroplara karşı oldukça etkili bir maddedir, bu nedenle hijyen ve temizlik alanlarında sıklıkla kullanılır. Temizlik amacıyla kullanırken de çok dikkat edilmesi gerekmektedir ve mutlaka koruyucu eldiven ya da koruyucu malzemeler ile birlikte kullanılmalıdır. Kullandıktan sonra da ellerin iyice yıkanması gerekir, çünkü az bir miktar kezzap bile vücuda değdiği yerde yaralanmalara neden olabilir.

Bu maddeyi kullanırken soluma işlemi de yapmamalısınız yani kezzap kullanılan bir ortamda bulunmamalısınız. Havası bile zararlı olan bu asidin, sağlığınız açısından oldukça kötü etkileri olabilir. Herhangi bir aksilikten dolayı kezzap yaralanması oluşursa, zaman geçirmeden kezzabın değdiği yer yıkanmalı ve hemen bir sağlık kuruluşuna gidilmelidir. Çok tehlikeli olan bu madde, özellikle çocuklardan uzak tutulmalıdır, aksi takdirde kezzabı içecek sanan çocuk, onu içebilir. Tüm bu nedenlerden dolayı kezzaptan uzak durmalısınız, ancak illa kullanmanız gerekiyorsa da çok iyi muhafaza etmelisiniz.

İlgili yazılar

Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin

YORUM BIRAKIN