Eğitim

Tsunami Nedir ve Neden Oluşur?

Tsunami Nedir ve Neden Oluşur?

Holywood filmlerinde sıklıkla karşımıza çıkan tsunaminin boyları yüzlerce metreleri bulmaktadır. Japoncada "liman dalgası" anlamına gelir. Tsunami, okyanus ya da denizin taban kısmında meydana gelebilecek olan deprem, volkan patlaması ve buna bağlı olaraktan zemin kayması, tabanın çökmesi tarzındaki teknotik olayların sonucunda denize geçecek olan enerjilerin fazlalığından kaynaklı oluşan ve uzun süre devam eden deniz dalgasıdır.

Tsunaminin oluşmasından sonra oluşan dalganın deniz dalgasından farkı; var olan su zerreciklerinden sürüklenmesinden kaynaklı hareket kazanmasıdır. Tsunami derin olan denizlerde fark edilmeyebilir. Ama sığ olan sularda, V tipi daralması olan kıyı ve körfezler, dik yamaçlı olan kıyılarda bazı zamanlar 30 metreye kadar tırmanabilir. Şiddetli düzeyde akıntılara sebep olan tsunami, insan yaşamında sel, çığ, tayfun ve deprem tarzında doğal afet haline gelir. Bu dalga meydana geldiğinde bir adettir. İlerleyen süre zarfında 4 ya da daha fazla dalga halinde çevreye yayılır. Oluşan dalgaların ilki ve sonuncusu oldukça güçsüzdür. Ama diğerleri var olan etkilerini kıyı kesimlerinde oldukça şiddetli şekilde hissettirebilecek enerji ile ilerlemektedir. Bundan kaynaklı olarak depremlerden kısa bir süre sonrasında kıyı şeritlerinde görülebilecek, anormal ama yavaş olan su düzey değişimleri aslında bu dalganın geldiğinin bir göstergesidir. Bu arkadan gelebilecek olan kuvvetli ve şiddetli dalgalarında habercisi olarak algılanabilir.

Tsunami ilk oluştuğunda tek bir dalgadır ancak kısa bir süre içerisinde üç ya da beş dalgaya dönüşerek çevreye yayılmaya başlar. Bu dalgaların birincisi ve sonuncusu çok zayıftır ancak diğer dalgalar etkilerini kıyılarda şiddetli biçimde hissettirebilecek bir enerjiyle ilerlerler. Bu nedenle depremlerden kısa bir süre sonra kıyılarda görülen yavaş ama anormal su düzeyi değişimi ilk dalganın geldiğini gösterir. Bu değişim arkadan gelecek olan çok kuvvetli dalgaların ilk habercisi de olabilir.

Önemli Tsunamiler

Casvadia Tsunamisi

Amerika kıtasında Kuzeybatı kısmında yer alan Pasifik okyanusunda 1700 yıllarda gerçekleşmiş olan deprem sonucunda oldukça büyük dalgalar oluştu. Bu dalgalar bulunduğu bölgede ummadığınız kadar büyük hasarlara yol açtı.

Yukarıdaki resimde cascadia tsunamisini simülasyonu yer almaktadır

Minos Tsunamisi

Yunanistan’da bulunan Santorini adasında bulunan bir yanardağın 1630 yılında patlamasının sonucunda oluşan dalgalar Girit’i ortadan kaldırdı. Minos uygarlığının ise çöküşünü hazırlayan bir etken oldu.

Papua Yeni Gine Tsunamisi

1988 yılında oluşan ölümcül dalgalar dar bir alanı vurdu. Oluşan bu tsunami de 2000’den daha fazla kişi öldü. Yapılan araştırmalar sonucunda bu dalgaların deniz altında oluşan bir zemin kaymasından oluştuğu anlaşıldı ve o dönemde bu kaymanın tsunami oluşturduğu bilen kişi neredeyse yoktur.

Lizbon Tsunamisi

1755 yılında açık denizde oluşmuş olan deprem oldukça büyük dalgaların oluşmasına sebep olarak doğal bir afet şeklinde insanların hayatında yer aldı. Bu tsunami Atlas Okyanusu’nun bir ucundan diğer ucuna kadar zarar vermiş olan tek tsunami olarak da tarihe ismini kazıttı.

Şili Tsunamisi

Şişi’de 9,5 büyüklüğünde olan deprem, Büyük Okyanus’da yaklaşık olarak 2200 kişinin canını alan dev dalgaların oluşmasına sebep oldu. Oluşan bu tsunami yetkilileri alarma geçirdi. İnsanların tsunami konusunda eğitilmesi gerektiğini ve doğal afetlerde nasıl davranılmasının gerekliliği konusunda eğitimler verildi. 11 metre yüksekliğine ulaşan tsunami, Hawaii’de 61 kişinin, Şili’de ise 1.000 kişinin ölümüne yol açtı. Bu tsunaminin kat etmiş olduğu yol mesafesi ise 17 bin kilometre.

Aleyt Adaları Tsunamisi

Alaska’nın açık kısımlarında oluşan tsunami yaklaşık olarak 5 saat içinde Hawaii’ye kadar ulaştı. Bu tsunami sonrasında uyarı sistemlerinin geliştirilmesi hızlı bir yol kat etti.

Sanriku Tsunamisi

Sanriku’da oluşan tsunamide tek bir uyarı bile gözlemlenmedi. Japonya’nın kuzey kısmına geldiğinde ise 20.000’den daha fazla kişi yaşamını çoktan yitirmişti.

Yukarıdaki resimde sanriku tsunamisi felaketinden sonra çekilmiştir, etkisi oldukça yüksek olan bu felaket Japonyada meydana gelmiştir.

İlgili yazılar

Yorumlar - Yorum yapmak için tiklayin

YORUM BIRAKIN